گفت و گو با حسن مهربانی، هنرمند گرافیست و خوشنویس

من کیوریتور گالری نگر هستم و هر سال در آغاز فعالیت این گالری نمایشگاهی از آثار خود را برگزار می‌کنم. کانسپت اصلی آخرین مجموعه از آثارم که درنمایشگاه نگر در حال برگزاری است تحول بود و عنوان آکواریوس نیز به همین دلیل برای آن انتخاب شد. در مجموعه آکواریوس قصد داشتم تحولی که در هنر خط تصویری ایران به وجود آمده است را بازتاب دهم.

مهربانی افزود: خوشنویسی در سال‌های اخیر تحول زیادی داشته و نقاشی‌خط نیز در راستای همین تحول به وجود آمده است، اما خود نقاشی خط در ده سال اخیر تحول چندانی نداشته و هر آنچه در صحنه هنری ایران دیده می‌شود کار‌هایی شبیه یکدیگر هستند که تفاوت چندانی با هم ندارند. تلاش من این بود کاری انجام دهم که از نظر فرم، رنگ و کمپوزیسیون با کلیت نقاشی خطی که امروز رایج هست تفاوت داشته باشد.

مهربانی ادامه داد: در بیشتر نقاشیخط‌های امروز ایران سه المان وجود دارد که سایه، ورق طلا و فرم دایره هستند. شاید تعداد خیلی کمی از نقاشی‌خط‌ها این سه المان را نداشته باشند. همین باعث شده است که بسیاری از گالری‌ها دیگر در این زمینه فعالیت نمی‌کنند و شاید نقاشیخط آینده خوبی نداشته باشد.

او درباره دلایل این تکرار گفت: نقاشی‌خط سابقه زیادی ندارد و شروع آن به دهه ۴۰ و ۵۰ باز می‌گردد. بنابراین یک رفتار جدید در هنر ایران است و هیچ وقت پارامتری برای تشخیص خوب و بد آن تعیین نشده است. این مسأله باعث می‌شود سیستم آموزشی نقاشیخط غلط رفتار کند. بیشتر هنرمندانی که نقاشی‌خط کار می‌کنند به تدریس هم می‌پردازند و چون خودشان هم نقاشی خط را به شکل صحیح یاد نگرفتند و آموزش اصولی در این زمینه وجود ندارد، آنچه خودشان به طور شخصی و تجربی یاد گرفته‌اند را به شاگردان منتقل می‌کنند و در نتیجه همه آن‌ها را شبیه خودشان تربیت می‌کنند. بنابراین المان‌های مشخصی دائماً در همه کار‌ها تکرار می‌شود.

او با بیان اینکه نقاشی‌خط را مستقل شروع کرده است افزود: من کارم را با خوشنویسی کلاسیک آغاز نکردم و آثارم بیش از اینکه با خوشنویسی ارتباط داشته باشد با گرافیک که رشته تحصیلی من است مرتبط هستند. همیشه رفتارم در خلق اثر اینگونه بوده که بداهه کار می‌کنم و در این مجموعه نیز همین کار را انجام دادم و بدون اینکه هیچ اتود یا ذهنیتی از قبل داشته باشم مقابله بوم نشسته و کار کردم.

مهربانی درباره ویژگی‌های آثارش گفت: خوشنویسی ایرانی بسیار قانونمند و تطبیقی است، یعنی شاگرد باید از سرمشق استاد پیروی کند و دقیقاً مثل آن را بنویسد. خوشنویسی شرق دورر نقطه مقابل این شیوه است و کالیگرافی ر‌ها و در عین حال قانونمند دارد که بر اساس اصول زیبایی‌شناسی و فلسفه شرق دور شکل گرفته است. من با نقاشی‌خط برخوردی طراحانه داشتم و سعی کردم این دو شیوه را با هم ترکیب کنم. خوشنویسی فارسی را کاملاً ر‌ها و اکسپرسیو روی بوم به تصویر کشیدم و وارد انتزاع شدم. در مجموعه قبلی خود بیشتر از سیاه استفاده کرده بودم اما این بار کارها رنگین‌تر شده و پالت رنگی من سفید، سیاه، خاکستری، اکر و نارنجی است.