سه روز از آغاز بخش نمایشگاهی بینال هنر ونیز می‌گذرد و با جست‌وجویی ساده در وب‌سایت این رویداد می‌توان متوجه شد که ایران امسال در بین ۸۰ غرفه شرکت‌کننده، حضور ندارد! این در حالی است که هنر ایران در پنجاه‌وهشتمین دوسالانه هنر ونیز، توانست در بین ۹۰ کشور شرکت کننده حضور موفقی داشته باشد.

به گزارش سایت مجله تجسمی به نقل از ایسنا، حضور ایران در بینال ونیز در سال ۲۰۱۹ نسبت به دوره‌های گذشته با رویکرد متفاوتی همراه بود. آثاری که از سوی سه هنرمند به نمایش گذاشته شده بودند، تلاش کردند تا تصویری از گذشته، حال و آینده ایران را به نمایش بگذارند. حضوری که توانست توجه هیات ژوریِ این رویداد بین‌المللی و برخی از رسانه‌های خارجی را به خود جلب کند. 

در حقیقت موفقیت در پنجاه‌وهشتمین دوره از بینال هنر ونیز تا حدی بود که ماهنامه هنری «آرت‌ نیوزپیپر» با انتشار گزارشی، پاویون ایران را در میان جذاب‌ترین‌های این نمایشگاه بزرگ هنری قرار داد و تا مدتها از پاویون ایران به عنوان یکی از جذاب‌ترین غرفه‌ها یاد می‌شد و رسانه‌های دیگری نیز به معرفی پاویون کشورمان در دوسالانه‌ی ونیز پرداختند. همچنین برخی غرفه ایران را به عنوان برترین پاویون حاضر در آن دوره از دوسالانه ونیز معرفی کردند.

به‌عنوان نمونه وب‌سایت «Art Newspaper» درباره غرفه ایران نوشته بود: «در پاویون ایران میزهای بزرگی که در طول اتاق قرار گرفته و روی آنها را گل، میوه، شمعدان و… می‌پوشاند، قرار دارند و یک لوستر غول‌پیکر بالای آنها به چشم می‌خورد.

این چیدمان به وسیله کاغذهای خاکستری پاپیه ماشه توسط طراح مجرب ایرانی رضا لواسانی، شکل گرفته و تعمقی بر روی چرخه زندگی است. کمی آن سوتر صندلی خالی پیرمردی دیده می‌شود که نشان‌دهنده غیبت و مرگ است...»

یا نشریه آرت نیوز پیپر فرانسوی نیز پاویون ایران را یکی از پاویون‌های منتخب ملی عنوان کرد.

این تجربه به گونه‌ای بود که بعدا هادی مظفری ـ مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی وقت ـ به ایسنا اعلام کرد که رسیدن به شیر طلای ونیز را دور از دسترس نمی‌داند.

حال باتوجه به حضور موفق ایران در دوره پیشین، جای سوال است که چرا ایران در پنجاه‌ونهمین دوره از بینال هنری ونیز حضور به عمل نیاورده است؟ چه شد که پس از کسب آن حجم از موفقیت و دریافت نقدهای مثبت از سوی رسانه‌های مختلف جهان، به یک باره تصمیم به خداحاظی در اوج گرفتیم؟ به جای اینکه تلاش کنیم تا در این دوره ارائه قوی‌تری داشته باشیم!

درواقع حضور ایران در پنجاه‌ونهمین دوره باید از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی می‌شد و اقدامات لازم برای برپایی پاویون صورت می‌گرفت. شاید بهتر است اینگونه بگوییم، تغییرات و جابه‌جایی‌هایی که در سمت‌های دولتی به واسطه تغییر دولت ایجاد می‌شود، نباید در حضور ایران در عرصه‌های بین‌المللی اثرگذار باشد و لازمه این امر، جاری بودن یک روند سیستماتیک قوی است که با تغییر آدم ها، تغییری نمی کند و به قوت خود باقی است.

غیبت ایران در این دوره را تا حدی به خالی بودن سمت مدیرکل هنرهای تجسمی پس از استعفای مدیر پیشین می‌توان ارتباط داد؛ چراکه اکنون چند ماه از خالی بودن این جایگاه مهم هنری کشور می‌گذرد.

همچنین غیبت ایران در پنجاه‌‎ونهمین دوره از بینال هنری ونیز، در چنان سکوت خبری صورت گرفت که از سمت هیچ مدیر و مسئولی نشانی از علت غیبت در بینال هنری ونیز و یا اطلاع رسانی درباره آن نبود و نیست.

حتی پس از پیگیری‌هایی که خبرنگار ایسنا برای دریافت اطلاعات در این زمینه انجام داد، نتیجه‌ای حاصل نشد. درواقع اکنون که مدیرکل هنرهای تجسمی را نداریم، با اردشیر میرمنگره (معاون اداره تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) تماس گرفتیم که او ضمن اظهار بی‌اطلاعی درباره این امر خواستار پیگیری موضوع از سمت معاونت امور هنری شد.

در دیگر تماس‌های خبرنگار ایسنا با بخش‌های مربوط، آنها نیز اظهار بی‌اطلاعی کرده و قرار بر این شد که نتیجه حاصله را اطلاع دهند ولی تاکنون این امر میسر نشده است.

دوره‌ای که ایران پیش از پنجاه‌وهشتمین دوره در بینال ونیز شرکت کرده است نیز، به دوره پنجاه‌وششم در سال ۹۴ برمی‌گردد که به‌گفته‌ی دست‌اندرکاران و به‌گواه مستندات، وسیع‌ترین و پرشمارترین حضور ما در این رویداد معتبر جهانی بود و می‌توان گفت در عین حال حاشیه‌دارترین حضور ما را رقم زد.

به طور کلی تا کنون از پنجاه و شش دوره بینال ونیز، کشور ایران در هشت دوره از آن شرکت داشته است. حضور ایران در این بینال دو دوره پیش از انقلاب اسلامی و شش دوره آن پس از انقلاب اسلامی بوده است.

اکنون پنجاه و نهمین دوره از بینال هنر ونیز که به عنوان طولانی‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه بین‌المللی هنر معاصر شناخته می‌شود از ۲۳ آوریل آغاز شده است و تا ۲۷ نوامبر ۲۰۲۲ (پیش افتتاحیه در روزهای ۲۰، ۲۱ و ۲۳ آوریل) به کیوریتوری سیسیلیا الِمانی ادامه خواهد داشت. این نمایشگاه در ابتدا برای سال ۲۰۲۱ برنامه‌ریزی شده بود، اما به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا به تعویق افتاد.

بینال هنر ونیز که دارای دو بخش رقابتی و نمایشگاهی است، شنبه ۲۳ آوریل شیر طلای برترین غرفه این دوره را به «سونیا بویس» هنرمند بریتانیایی اهدا کرد.

بینال ونیز در سال ۱۸۹۵ به عنوان نمایشگاهی برای هنر جدید سراسر جهان تاسیس شد. با رشد تعداد هنرمندان، کشورهای مختلف غرفه‌هایی را برای هنرمندان آماده کردند؛ بلژیک نخستین کشوری بود که در سال ۱۹۰۷ به این مهم اقدام کرد.