پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر جمعه ۷ بهمن‌ماه در مؤسسه صبا فرهنگستان آغاز به کار کرد. رویکرد و هدف این دوره از جشنواره «تجسمی فجر» و نمایشگاه آثارش، «هنر متعالی» است و نمایشگاه آثار جشنواره نیز در سه بخش «طوبای زرین»، «تجسم هنر» و «قله‌ها» در نگارخانه مؤسسه صبا به معرض نمایش گذاشته شده است. در نمایشگاه آثار این دوره جشنواره تجسمی فجر، ۴۴۰ اثر منتخب در رشته‌های تصویرسازی، خوشنویسی، عکاسی، کارتون و کاریکاتور، طراحی گرافیک، حجم (مجسمه، سرامیک، چیدمان)، نقاشی و نگارگری از ۲۷۴ هنرمند به معرض نمایش گذاشته شده است. بخش «قله‌ها» بخش امیدبخشی و نگاه به آینده است که از بین آثار همه رشته‌ها در میان آنها دیده می‌شود.
در بخش «تجسم هنر» که رویکرد استانی دارد، سال گذشته ۲۶ استان و دو منطقه آزاد و امسال همه استان‌های کشور در این بخش حضور دارند. رویکرد جشنواره پانزدهم مبتنی بر هنر خلاق، وحدت‌بخش، امیدآفرین و هویت‌مند در قالب هنر متعالی برای مردم است و در این دوره تلاش شده که جشنواره بستر مناسبی برای پیوند و ارتباط هرچه بیشتر آحاد مردم با هنرهای تجسمی باشد.
یکی از اتفاقات جالب جشنواره پانزدهم «تجسمی فجر» بخش کارتون و کاریکاتور آن است که به صورت کیوریتوری توسط سیدمسعود شجاعی طباطبایی مدیریت شده است. این بخش از جشنواره شامل دو زیربخش است؛ اول نمایشگاه آثار کارتون و کاریکاتور که با عنوان «لبخندآفرینان جهان» به نمایش درآمده است و دوم انتشار کتاب سال کارتون و کاریکاتور جشنواره تجسمی فجر است که قرار است رونمایی شود. به بهانه بخش جالب و شگفتی‌آور کاریکاتور که در طبقه سوم نگارخانه مؤسسه صبا به نمایش درآمده است، گفتگویی با سیدمسعود شجاعی طباطبایی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
سید مسعود شجاعی طباطبایی داور بخش «قله‌ها» و کیوریتور بخش کارتون و کاریکاتور پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره جشنواره هنرهای تجسمی فجر و لزوم برگزاری این جشنواره به خبرنگار مهر گفت: جشنواره فجر اتفاقی است که در عرصه هنرهای تجسمی به عنوان رویدادی همه جانبه مطرح است، البته این جشنواره به نسبت دیگر جشنواره‌های «فجر» کار خود را دیرتر آغاز کرد اما به هر جهت با توجه به اینکه یکسری از اتفاقات و رویدادهای هنری در رشته‌های مختلف با تعطیلی یا فاصله روبرو می‌شود و چون علاقمندان و هنرمندان آثاری را در طول سال خلق می‌کنند، جشنواره فجر جایگاهی مناسب برای عرضه و دیده شدن آنها به شمار می‌آید.
چرا جشنواره «تجسمی فجر» و «تجسمی جوانان» مهم هستند؟
وی تصریح کرد: جشنواره‌هایی نظیر جشنواره «تجسمی فجر» و «تجسمی جوانان» کمک می‌کنند که از چند منظر مورد ارزیابی قرار گیرند؛ اول اینکه شناسایی و کشف استعدادهای جوان هنرمند در سراسر کشور را مدنظر قرار می‌دهد، دوم فضایی را برای آموزش جوانان مهیا می‌کند، سوم اینکه شرایطی ایجاد می‌کنند تا آثار در کنار یکدیگر دیده شوند و مورد قضاوت قرار گیرند. چهارم اینکه حضور هنرمندان خودش زمینه‌ساز تشویق و حمایت از آنهاست و پنجم اینکه جشنواره تجسمی فجر در برخی رشته‌ها هویت بین‌المللی دارد و به همین دلیل، آثار در معرض دید جهانی نیز قرار می‌گیرند.
شجاعی طباطبایی همچنین افزود: اینکه شرایطی ایجاد می‌شود که هنرمندان جوان و علاقمند شهرستانی دیده شوند، اتفاق مهم و مؤثری است. بالاخره باید آثار این هنرمندان مورد ارزیابی قرار گیرد و چه جایی بهتر از جشنواره تجسمی فجر.
توجه به آثار جریان‌ساز و خاص در بخش «قله‌ها»
وی درباره بخش ویژه «قله‌ها» و معیارهای داوری در این بخش نیز توضیح داد: در بخش قله‌ها، خود هنرمندان علاقمند بودند در این بخش حضور داشته باشند و به همین دلیل از همه رشته‌های هنری حاضر در جشنواره، شاهد آثاری بودیم. این بخش از این جهت حائز اهمیت است که هنرمندانی که آثاری تأثیرگذار و جریان‌سازی ارائه می‌کنند، مورد تشویق قرار بگیرند. نکته‌ای که در همه داوری‌ها وجود دارد، این است که یک اثر توانسته باشد در زمان خودش یا در برهه‌ای که خلق شده، مورد توجه قرار گرفته باشد؛ همچنان که برخی آثار که در شرایطی خاص خلق می‌شوند و از این جهت حائز اهمیت هستند. قالب آثار نیز در فضاهای مختلف دیده شده بودند، برای مثال «مکتب قاسم» سفارشی برای خلق اثری داده بود و آن اثر، کاری فاخر از آب درآمده است و در این بخش نیز ارائه شده بود و مورد نظر هیأت داوران بخش قله‌ها نیز قرار گرفت و طبیعی است که تقدیر ویژه‌ای از خالق این اثر خواهد شد.
اثری که فراتر از حد انتظار بود
این هنرمند کاریکاتوریست در پاسخ به اینکه آیا در این بخش، اثری ارائه شده بود که فراتر از حد انتظار باشد، بیان کرد: بله، یک اثر در تمامی رشته‌ها از ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی برخوردار بود و به همین دلیل ما طوبای زرین و ۳۰ میلیون تومان جایزه را برای این اثر شایسته دانستیم.
آثار و رزومه هنرمندان کاریکاتوریست مطرح خارجی کتاب شد
شجاعی طباطبایی در بخش دیگری از گفتگو درباره کیوریتوری بخش کاریکاتور و کارتون پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به خبرنگار مهر گفت: بخش کاریکاتور و کارتون جشنواره تجسمی فجر در دوره پانزدهم، دارای دو زیربخش است؛ اول، بخش کتاب سال کارتون و کاریکاتور و دوم، بخش نمایشگاه آثار کارتون و کاریکاتور است. در کتاب سال کارتون و کاریکاتور که احتمال زیاد در اختتامیه جشنواره رونمایی خواهد شد، آثار بهترین بهترین‌های این حوزه را که همگی در قید حیات هستند و ما سالیان سال با آنها در تعامل بودیم، گردآوری کردیم. قریب به هزار و ۷۰۰ اثر از تعداد زیادی از هنرمندان بین‌المللی دریافت شد که به طور متوسط ۱۰ الی ۱۵ اثر فاخر آنها محسوب می‌شود. رزومه همه هنرمندان در کتاب، به‌روز و به دو زبان فارسی و انگلیسی است.
وی در توضیح بیشتر بیان کرد: برای مثال نشریه تخصصی ویتی ورلد که سال‌های سال بسیار مشهور بود، تعدادی از بهترین‌های کاریکاتور و کارتون را منتخب می‌کند که از جمله آنها میخائیل زلاتکوفسکی از روسیه و آرف از کوبا و هر دو از سرشناسان این حوزه هستند و ما آثاری از این هنرمندان را در کتاب داریم و برای ما بسیار مهم بود که این افراد صاحب نام و جریان‌ساز باشند.
شجاعی طباطبایی اظهار کرد: در نمایشگاه آثار کارتون و کاریکاتور جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز، بخش دیگری از این آثار به نمایش گذاشته خواهد شد؛ در واقع تنها تعدادی از این هنرمندان که آثارشان را در کتاب داریم، آثارشان را در نمایشگاه به معرض نمایش گذاشتیم که آنها هم از بهترین بهترین‌ها هستند.
تحقق آرزویی دیرینه
وی با بیان اینکه آرزوی دیرینه‌اش تحقق یافته، توضیح داد: انتشار چنین کتابی با این حجم از آثار هنرمندان سرشناس کارتون و کاریکاتور جهانی و ایرانی، یکی از دغدغه‌ها و آرزوهای دیرینه من طی سالیان سال بود که در پانزدهمین جشنواره تجسمی فجر تحقق یافت و از این بابت بسیار خوشحالم و البته بعید هم می‌دانم در آینده اتفاقی نظیر این، بیفتد.
کیوریتور بخش کارتون و کاریکاتور جشنواره هنرهای تجسمی فجر تاکید کرد: فکر می‌کنم یکی از جذاب‌ترین بخش‌های جشنواره تجسمی فجر، همین بخش نمایشگاه و کتاب سال کارتون و کاریکاتور خواهد بود که عنوان این بخش، «لبخند آفرینان جهان» است. این عنوان نیز با مشورت افشین علاء و عباس حسین‌نژاد چهره‌های مؤثر در طنز تعیین شد.
وی همچنین گفت: میانگین سنی هنرمندانی که آثارشان در نمایشگاه و کتاب جشنواره تجسمی فجر حضور دارد، ۶۵ سال است که نشان‌دهنده حضور پیشکسوتان جهانی این عرصه است؛ البته هنرمندان جوان نیز حضور دارند اما مسن‌ترین آنها متولد ۱۹۳۸ است که کنستانتین سیوسو پدر کاریکاتور رومانی نام دارد. نگاه ما به سمت هنرمندان صاحب‌نام و پیشکسوت عرصه کارتون و کاریکاتور بود که سالیان سال است با آنها در ارتباط هستم.
شجاعی طباطبایی در پایان تاکید کرد: درست است که از هنرمند پیشکسوتی که درگذشته است، کار جمع‌آوری کند اما به اعتقاد من، کار کردن برای این هنرمندان در زمان حیات‌شان ارزشمندتر است تا قدر و بهای آنها دانسته شود.
