به گزارش سایت مجله هنرهای تجسمی به نقل از صبا، چندی پیش ۲ تابلوی «پرتره مظفرالدین شاه» و «گربه و قفس قناری» از آثار کمال‌الملک در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان با حواشی مواجه شدند که همچنان نتیجه پیگیری مسئولان مربوطه و وضعیت این ۲ اثر ارزشمند مشخص نیست.
افشین پرورش، منتقد هنری، ۲۷ تیرماه در صفحه مجازی خود عکسی از تالار برلیان کاخ گلستان منتشر کرد که پرتره مظفرالدین شاه اثر کمال‌الملک در آن نصب است. او با انتشار این تصویر نوشت: «با پیگیری اطلاعات منتشره از سوی دکتر رضا کسروی و خانم الناز بایرام زاده پژوهشگر تاریخ عصر قاجار، به این نتیجه رسیدم که پرتره رنگ و روغن مظفرالدین شاه اثر شاخص کمال الملک که در تالار برلیان کاخ گلستان تهران قرار داشته است -با استناد به سخنان دو کارمند سابق موزه- در سال ۱۳۷۸ از این کاخ خارج و پس از انتشار تصویر آن در کاتالوگ حراج کریستیز لندن، در ۲۳ فروردین ماه ۱۳۷۹ مطابق با یازدهم اپریل سال ۲۰۰۰ در این حراج به مبلغ ۴۴،۶۵۰ پوند انگلستان به فروش رفته است.»
در این راستا آفرین امامی، مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان، گفت: این احتمال وجود دارد که این اثر دوره‌های خیلی قبل از ایران خارج شده است و از سال ۶۱ هم که اموال شماره‌گذاری و لیست می شوند، جزو آثار کاخ گلستان نبوده است اما ما فهرستی داریم که مربوط به دوره پهلوی است و قرار است طی چند روز آینده این فهرست را بررسی کنیم و مطمئن شویم که آیا این اثر در دوره پهلوی وجود داشته است یا خیر؟ همچنین ما مطمئن نیستیم که اثر فروخته شده در حراج کریستیز اثر اصلی بوده است یا خیر؟ سال ۲۰۰۰ این اثر فروخته شده است و اکنون ۲۲ سال از این قضیه می‌گذرد و ما به آن اثر دسترسی نداریم که بررسی کنیم اصل بوده است یا جعلی.
پس از این ماجراها که با واکنش‌های متعددی همراه بود در نهایت پس از بررسی اسناد و اموال ثبت شده در کاخ گلستان، مرتضی ادیب مرتضی ادیب‌زاده، مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، با تایید قاچاق این تابلو به کشور خارج در صفحه مجازی خود نوشت: «نکاتی درباره پرتره «مظفرالدین شاه قاجار» اثر استاد کمال‌الملک:
«به منظور شفاف‌سازی موضوع درباره پرتره «مظفرالدین شاه» و بررسی چگونگی خروج این اثر از کاخ گلستان و متعاقب آن، فروش در حراج کریستیز لندن در سال ۲۰۰۰، به اطلاع می‌رساند طی روزهای اخیر بررسی جامعی بر روی دفاتر اموالی کاخ گلستان متعلق به سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۷ و ۱۳۶۱ صورت گرفت و بر این اساس و در نتیجه این بررسی‌ها، ذکر چند نکته را ضروری می‌دانم:
نکته اول: نام تابلو و مشخصات دقیق آن از جمله ابعاد (همراه با قاب) در دفتر سال ۱۳۱۲ ثبت شده است، اما جزو اموال بنای موسوم به خوابگاه (اندرونی ناصرالدین شاه) ثبت شده است و نه کاخ اصلی و تالار برلیان.
نکته دوم: به نظر می‌رسد پیش از سال ۱۳۱۲ تابلوهای شاهان قاجار در اوایل دورهٔ پهلوی اول از تالار برلیان خارج شده و به بنای خوابگاه منتقل شده‌اند.
نکته سوم: در دفتر سال ۱۳۱۷ مجددا این تابلو جزو اموال انتقالی از خوابگاه به کاخ گلستان ثبت شده است.
نکته چهارم: در دفاتر سال ۱۳۶۱ که مربوط به وزارت فرهنگ و هنر وقت است، هیچ نشانی از نام تابلو مذکور نیست.
نکته پنجم: قطعا تابلو متعلق به کاخ گلستان است و در فاصله سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱، از مجموعه کاخ خارج و بعدها از طریق قاچاق به خارج از کشور منتقل و به فروش رفته است.
نکته ششم: کارشناسان حراج کریستیز می‌بایست قبل از برگزاری حراج، این تابلو را از ایران استعلام می‌کردند.
نکته هفتم: در حال حاضر، آنچه حائز اهمیت است، خروج غیر قانونی اثر است. از این رو این اداره کل بر اساس وظیفه ذاتی خود و مطابق با قوانین بین‌المللی، اقدام لازم جهت بازگرداندن اثر مذکور را در دستور کار قرار داده است.»
خبری از نتیجه این پی‌گیری‌ها منتشر نشده است
پس از تایید فروش پرتره مظفرالدین شاه قاجار در حراجی کریستیز بریتانیا طبق آخرین اخبار از این موضوع سازمان بازرسی کل کشور به موضوع ورود کرد و بررسی آغاز شد که تاکنون از خبری از نتیجه این پیگیری ها منتشر نشده است.
همچنین چندی پس از جنجال تابلوی مظفرالدین شاه، مجموعه کاخ گلستان با چالشی جدید مواجه شد.
پارگی تابلوی نقاشی کمال‌الملک در کاخ گلستان هم بی جواب ماند
آرش مؤدی یکی از فعالان میراث‌فرهنگی در صفحه اینستاگرام خود از پارگی تابلوی نقاشی کمال‌الملک در کاخ گلستان خبر داد.
او در این‌باره در صفحه مجازی خود نوشت: «چند روز پیش به کاخ گلستان رفتیم و من به شدت مشتاق دیدن آثار استاد کمال‌الملک بودم. اما متأسفانه زمانی که به تابلوی گربه و قناری رسیدم با دیدن پارگی روی اثر شوکه شدم. از مسئولان آنجا پرسیدم آیا اثر اصلی است یا فیک که جواب دادند تمان وسایل داخل کاخ اصلی است. من بیشتر متعجب شدم و پرسیدم چرا این تابلو پاره است. که ظاهرا بزرگواران در جریان نبودند و با من به سمت تابلو استاد کمال‌الملک آمدند و متوجه پارگی شدند. این مدت خیلی پیگیر بودم که بدانم آیا این اثر در گذشته در همان نقطه پارگی داشته؟ یا این اتفاق اخیرا برای این اثر که یکی از آثار ملی این سرزمین است افتاده است. چطور مسئولان آنجا متوجه این پارگی در این تابلو نشدند و خانمی که یکی از مسئولان آنجا بود با تعجب گفت شاید هنگام میخ زدن به دیوار توسط میخ پاره شده!!!!»
با توجه به پیگیری این موضوع از مدیر مجموعه کاخ گلستان، آفرین امامی عنوان کرد: این موضوع در حال پیگیری است و وزارت میراث فرهنگی به طور رسمی این‌باره پاسخ خواهد داد.
در این راستا اداره کل روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پی انتشار خبری مبنی بر آسیب به تابلوی کمال‌الملک در مجموعه جهانی کاخ گلستان اطلاعیه‌ای صادر کرد.
متن این اطلاعیه بدین شرح است: «با دعوت از گروهی متشکل از کارشناسان متخصص حوزه مرمت تابلوهای نقاشی، قرار است تابلو مورد بررسی فنی و آسیب‌شناسی دقیق قرار گیرد. این درحالی است که تابلوی مذکور در گذشته نیز چندین بار مرمت شده است. ضمن سپاس همیشگی بابت حساسیت اصحاب رسانه برای حراست از گنجینه‌های ملی، پایش سلامت آثار موزه‌ای در دستور کار اداره‌کل موزه‌های وزارت میراث‌فرهنگی قرار دارد و هیئتی کارشناسی به این منظور ماموریت بازدید از مخازن و تالارهای کاخ موزه‌ها را به عهده دارند. امسال نیز اعتبار لازم برای مرمت اضطراری تعدادی از تابلوهای نقاشی موجود در تالارها و مخازن کاخ موزه‌ها در نظر گرفته شده که این مهم به انجام می‌رسد.»
تابلوی «گربه و قفس قناری» اثر محمد غفاری، معروف به کمال‌الملک در سال ۱۳۰۸ هجری قمری در ابعاد ۶۱ در ۴۷ سانتی‌متر، با رنگ‌روغن روی بوم اجرا شده است و هم‌اکنون در کاخ گلستان تهران نگهداری می‌شود و هنوز مشخص نیست تکلیف پارگی و مرمت آن چیست.
