نقاش: جان سینگر سارجنت

تاریخ خلق اثر: سال ۱۹۱۹ میلادی

محل خلق اثر: کشور فرانسه

ملیت نقاش: کشور آمریکا

تکنیک: رنگ روغن روی بوم

موضوع: جنگ جهانی اول، بکارگیری سلاح های ممنوعه شیمیایی در جنگ بر علیه سربازان، صدمات گاز شیمیایی خردل بر بدن نیروهای جنگی.

 تاثیرات گاز خردل بر بدن انسان

جان سینگر سارجنت، نقاشی این صحنه تلخ را پس از یک حمله شیمیایی، به تصویر کشیده که در جبهه غرب در ماه اوت ۱۹۱۸ میلادی صورت گرفته و در آن از گاز شیمیایی خردل استفاده شده بود. او در سال 1918 میلادی، خود شاهد روی دادن این اتفاق ناگوار بود و با دیدن این منظره دردناک آنچنان متاثر گشت که تصمیم گرفت آن را بر بوم نقاشی بکشد تا برای همیشه در حافظه تاریخ ثبت و ماندگار شود. جان سینگر سرانجام در سال 1919 میلادی کار کشیدن این تابلو را به پایان رسانید. همانطور که در نقاشی می توانید ببینید، سربازان زیادی که در معرض این گاز قرار گرفته اند، دچار آسیب های بسیار شدیدی شده اند. چشمان آنها آسیب دیده و با پارچه سفیدی بسته شده است. یکی از اثرات آغازین گاز خردل، وارد آوردن آسیب به سیستم تنفسی و سیستم بینایی و همچنین ایجاد سوختگی های بسیار شدید است. کسانی که در معرض تماس مسقیم با این گاز قرار گیرند، به احتمال زیاد کور خواهند شد و یا بخشی از بینایی خود را از دست می دهند. کاملاً مشخص است که سربازان حاضر در این نقاشی، در مواجهه مستقیم با این گاز شیمیایی مخرب قرار گرفته اند. تعداد بسیاری از این سربازان روی زمین افتاده و توان برخاستن را ندارند. چشمان همگی آنها دچار آسیب شده و حتی آنهایی که سر پا ایستاده اند نیز به سختی و با کمک فرد دیگری در حال پیمودن راه خود هستند. گاز خردل در جنگ جهانی اول برای اولین بار به صورت یک جنگ افزار، مورد استفاده قرار گرفت و خسارات جبران ناپذیری را بر جال گذاشت. کشور آلمان نیز اولین کشوری بود که استفاده از این گاز خطرناک و سمی را در برنامه جنگی خود، بر علیه دشمنانش قرار داد و متاسفانه سربازان بسیاری که به این گاز آلوده شدند، جان خود را از دست دادند. حتی آن دسته ای که از مرگ جان به در بردند نیز تا پایان زندگی خود، از عوارض جانبی این گاز در رنج و درد بودند. گاز خردل یک عامل تاول زا به شمار می رود که بر روی پوست قربانیان خود، تاول های بسیار وحشتناکی را به وجود می آورد و حتی این احتمال وجود دارد که به بیماری سرطان نیز منتهی شود.

استفاده بی رحمانه از سلاح های خطرناک شیمیایی در جنگ جهانی اول

این نقاشی به عنوان یک سرنخ و سند معتبر، به خوبی نشان می دهد که مدیریت و سازماندهی سربازان و نیروهای حاضر در میدان نبرد جنگ جهانی اول، چگونه بوده است. هیچکدام از این سربازان، دارای لباس و ماسک محافظ نیستند و حتی کمترین اقدامی نیز برای درمان فوری آنها در محلی که به این گاز سمی آلوده شده اند، انجام داده نشده است. این نقاشی به خوبی نشان می دهد که دیدگاه فرماندهان و حاکمان کشورهای حاضر در جنگ جهانی اول، نسبت به سربازان خود چگونه بوده است. برای آنها مهم نبوده که چقدر از سربازان و با چه درد و رنجی، در این نبرد کشته خواهند شد. آنچه مهم بود فقط پیروزی بر طرف مقابل است و کسی اهمیت نمی داد که شاید فقط در یک روز، صدها هزار انسان با مرگی دردناک از پای درآیند. نکته مهم دیگری که در این نقاشی قابل توجه است، میزان تاثیر گذاری گاز خردل است. همانطور که در صحنه می بینید، تمامی سربازان به این گاز آلوده شده و از پای درآمده اند. آنهایی هم که هنوز اندک توانی در بدن دارند، به سختی سر پا ایستاده اند، اما حتی نمی توانند تا مسیر پیش روی خود را ببینند. پس ما با دیدن این نقاشی، به صورت بسیار آشکاری می بینیم که چه اتفاق دردناک و غیر انسانی ای در این صحنه از جنگ روی داده است و همچنین آگاه می شویم که استفاده از سلاح های شیمیایی در نبردهای جنگی، تا چه اندازه می تواند بی رحمانه و غیر انسانی باشد و چه اثرات گسترده و مخربی را بر جای می گذارد.

در پس زمینه این نقاشی تعدادی از سربازان بی توجه به این اتاق تلخ مشغول بازی فوتبال هستند.

داشتن امید به زندگی در اوج ناامیدی و شکست

در این تابلو نقاشی به جز ناامیدی، مرگ، درد، رنج و شکست انسانیت، به سختی می توان چیز دیگری را مشاهده کرد. تمام فضای این اثر به این مفهوم و پیام اختصاص داده شده که جایگاه انسان تا چه اندازه ای می تواند سقوط کند که گروه بی شماری از آنها به خاطر قدرت طلبی یک یا چند نفر از حاکمان خودخواه و افسار گسیخته، باید به نابودی کشیده شود. هنگامی که به مشاهده این تابلو می نشینیم با دو گونه از احساسات متفاوت درونی روبرو می شویم. وقتی که سربازان بر زمین افتاده را می بینیم، به جز ناامیدی و مرگ، به چیز دیگری نمی توانیم بیاندیشیم، اما اگر به سربازانی بنگریم که در یک خط مستقیم با سختی هرچه تمام تر بر پاهای خود ایستاده اند و با چشمان بسته و آسیب دیده، دستان خود را بر روی شانه های همدیگر قرار داده تا بلکه به این شیوه بتوانند راه خود را به یاری یاران همرزم خود بیابند، هنوز می توانیم به پیوند و محبت بین انسانها امیدوار باشیم و بدانیم که حتی در سخت ترین لحظات هم می توانیم به دوستان خود تکیه کرده و به راه ادامه دهیم.

نکته مهم آنکه در جریان جنگ تحمیلی ، صدام بارها و بارها از سلاح شیمیایی خردل بر علیه فرزندان این مرز و بوم استفاده کرد و فجایع بیشماری را رقم زد که اوج آن را می توان در حمله به مناطق مرز نشین همچون سردشت و حتی در کشور عراق در حلبچه مثال زد.

تهیه و تنظیم از مسعود شجاعی طباطبایی